دانشمندان دریافته‌اند که مایع خاصی مرتبط با ایمنی در مغز می‌تواند از طریق شیارهای کوچکی به مغز استخوان جمجمه برسد و به تشخیص و واکنش در برابر بیماری یا آسیب‌دیدگی کمک کند.

محققان می‌گویند این یافته‌ها که هفته پیش در مجله «نیچر نوروساینس« (Nature Neuroscience) منتشر شد، ممکن است برای بیماری‌هایی مانند دمانس و آلزایمر «نتایج بزرگی» داشته باشد؛ زیرا این بیماری‌ها یک بخش التهابی دارند.

دانشمندان از جمله آن‌هایی که در بیمارستان عمومی ماساچوست (MGH) در ایالات متحده کار می‌کنند، معتقدند این یافته‌ها همچنین روشن‌تر می‌کنند که چطور سلول‌های ایمنی تولیدشده در بافت اسفنجی مغز استخوان جمجمه می‌توانند مایع مغزی-نخاعی (CSF) را برای نشانه‌های بیماری و دیگر خطرات متوجه مغز تحت نظر بگیرند.

مطالعات پیشین نشان داده‌اند که تداخل میان ایمنی بدن و سیستم‌های عصبی مرکزی به‌شدت بر سلامت مغز تاثیر می‌گذارد.

با اینکه مانع خونی-مغزی ارتباط میان این دو سیستم را محدود می‌کند و جلو ورود پاتوژن‌های مضر از طریق خون به مغز را می‌گیرد، تحقیقات نشان داد که راه ویژه‌ای از طریق این مرز مغزی وجود دارد که ارتباط میان‌سیستمی را راحت و سلامت مغز را تنظیم می‌کند.

در تحقیقی که پیش از این در سال ۲۰۱۸ روی موش‌ها صورت گرفت، محققان دریافتند که سلول‌های ایمنی پاسخگو به آسیب‌ها و بیماری‌های مغز از مغز استخوان در جمجمه می‌آیند و از میان صدها کانال ریزی که پیش‌تر ناشناخته بودند، می‌گذرند.

این سلول‌ها مغز استخوان جمجمه را به دیگر لایه‌های غشاهای پوشاننده مغز به نام مننژ وصل می‌کنند.

در تحقیق جدید، دانشمندان دریافتند که این شیارهای کوچک داخل جمجمه علاوه بر اینکه به سلول‌های ایمنی اجازه می‌دهند از مغز استخوان جمجمه به مننژها جریان یابند، اجازه می‌دهند که مایع مغزی-نخاعی در مسیر مخالف جریان پیدا کند- بیرون از مغز و داخل مغز استخوان جمجمه.

مایع مغزی- نخاعی (CSF) ممکن است بیرون بیاید و به مغز استخوان جمجمه داخل شود. در طول بیماری مننژیت (#meningitis) باکتری این راه را در اختیار می‌گیرد تا به قسمت‌های خونساز جمجمه حمله کند.

- نیچر نوروساینس (@NatureNeuro) ۴ مه ۲۰۲۲

متیاس نرندورف، نویسنده همکار این مطالعه، در بیانیه‌ای، گفت: «حالا می‌دانیم که مغز می‌تواند به این مرکز ایمنی پیام بفرستد- به عبارت دیگر وقتی اوضاع خراب شد، فریاد کمک سر دهد؛ مثلا هنگام بیماری و تورم. سلول‌های داخل مغز استخوان جمجمه در حال نظارت بر مایع مغزی- نخاعی‌اند که از طریق شیارهای جمجمه‌ای که قبلا کشف کردیم، از مغز خارج می‌شوند.»

محققان همچنین دریافتند که تورم باکتری مننژها (مننژیت) از درون شیارها عبور می‌کند و به مغز استخوان جمجمه وارد و باعث می‌شود سلول‌های داخل مغز استخوان برای مقابله با این حمله، سلول‌های ایمنی بیشتری مانند لوکوسیت‌ها را تولید کنند.

این نگاهی اجمالی به یکی از قسمت‌های مورد علاقه من از میان داده‌های این مطالعه است. با تمیز کردن مختصر جمجمه و مغز می‌توانیم شیارهای متعدد جمجمه را مشاهده کنیم که کورتکس داخلی جمجمه را شکل می‌دهند و این حفره را به فضای زیر عنکبوتیه وصل می‌کنند.

- فادی (@drfadip) ۲ مه ۲۰۲۲

دانشمندان نوشته‌اند: «از آنجایی که شیارهای جمجمه نیز برای مننژها به طور مستقیم لوکوسیت تولید می‌کنند، نمونه‌برداری دقیق از علائم خطر به‌دست‌آمده از مغز در مایع مغزی-نخاعی از طریق مغز استخوان ناحیه‌ای ممکن است برای اختلال‌های التهابی عصب‌شناختی نتایج گسترده‌ای داشته باشد.»

راه خروجی جدید مایع مغزی-نخاعی در مجله نیچر نورو تعریف شده است. NatureNeuro@ ----

مغز استخوان جمجمه. مایع مغزی-نخاعی از داخل صدها شیار جمجمه به شکل دور عروقی (perivascular) خارج می‌شود. در بیماری مننژیت باکتری این راه مایع مغزی-نخاعی را تصاحب می‌کند و درست کنار مغزبا شدت تولید لوکوسیت داخلی را شروع می‌کند.

- متیاس نرندورف (@MatthiasNahrend) ۲ مه ۲۰۲۲

آن‌ها معتقدند این یافته‌ها همچنین می‌تواند به راهکارهایی جدید برای درمان مننژیت‌های ناشی از باکتری که سالانه جان حدود ۲۵۰ هزار نفر را در سراسر دنیا می‌گیرد، منتهی شود.

نرندورف گفت: «کار ما همچنین ممکن است برای موقعیت‌های تحقیقی در زمانی که واکنش ایمنی مضر است، مفید باشد. مانند وقتی که سلول‌های ایمنی مشتق‌شده از مغز استخوان جمجمه مغز و اعصاب اطراف آن را از بین برده باشند.»

او افزود: «درک اینکه چه چیزی تورم عصبی ایجاد می‌کند، اولین قدم برای تنظیم موفقیت‌آمیز آن است.»